Canlılığın not defteri: Fosiller

[kavak]

Fosil nedir?

Fosiller kısaca canlılar hakkında geçmiş zaman yolculuk yapmamızı sağlar. Bunlar farklı zamanlarda yaşamış canlıların korunmuş/taşlanmış halde günümüze kadar ulaşan kalıntıları veya izleridir. Bu kalıntılar, ölen canlıların kemikleri, dişleri, kabukları, ayak izleri gibi çeşitli şekillerde olabilir. Fosiller, yaşam (gelişimi, farklılaşması ve dönüşümü) hakkında bilgi edinmemizi sağlar. Haliyle asırlardan beri devam eden evrimsel sürecin anlaşılması/öğrenilmesi bakımından önemli bir konuma sahiptirler. Bilinen en eski hayvan fosili (Dickinsonia*) aşağı yukarı 500 milyon yaşında.

Bu arada şunu da belirtmekte fayda var...

Geçmiş çağlardaki canlılarla ilgilenen bilim dalına Paleontoloji deniyor. Eski kültürleri ve insanların geçmiş tarihini kalıntılar/izler ışığında irdeleyen bilim ise Arkeoloji olarak adlandırılır. 

 

Kaynaklar:  

https://www.ardalpha.de/wissen/geschichte/urzeit/fossilien-palaeontologie-dinos-dinosaurier-archaeopteryx-archaeologie-geschichte-100.html

https://www.palaeontologische-gesellschaft.de/palaeontologie/wissenschaft/

*: https://www.stern.de/panorama/wissen/550-millionen-jahre-altes-fossil--das-ist-das-aelteste-tier-der-welt-8368500.html

[kavak]

Fosiller tüm canlıların (mikrop, bitki, hayvan, insan) yaşam hikayesini anlatıyor aslında. Aile albümlerini bilirsiniz; kendi hayatımızın çeşitli kesitlerinde/zamanlarında çekilen fotoğraflardan oluşan bir kitap. Seneler sonra onun her sayfasına yeniden baktığımızda, ne tür bir değişime uğradığımızı görüyoruz. 

Fosiller de böyledir işte; hâlâ eksik/bilinmeyen sayfalar var elbette ve  onlar, bulunan yeni fosiller ve kullandığımız yeni teknolojiler sayesinde günden güne azalıyor. Türlerin oluşumu, değişimi, gelişimi ve bazılarının bir süre sonra kayboluşunu fosiller sayesinde daha iyi anlar hale geliyoruz.   

 

 

[kavak]

Aşağıdaki bağlantıdaki tablolar (bkz. kaynak), insan evrimi ve hominizasyon süreciyle ilgili bazı önemli hominin fosil bulgularına genel bir bakış sunuyor. Bu tür binlerce fosil bulunduğu için, bu liste henüz tam kapsamlı değildir; bunun yerine, en önemli bulgular özetlenmiştir.

Listeleme ve düzenleme, radyometrik veya bağıl tarihleme ile belirlenen yaşa dayanmaktadır. Tür adı, mevcut fikir birliğini yansıtır. Bilimsel bir anlaşmanın olmadığı durumlarda diğer sınıflandırmalar da verilir. Reddedilen isimler, ilgili fosil için makalede bulunabilir. Sunulan tüm fosiller Homo sapiens'in doğrudan ataları olarak kabul edilmez. Ancak, doğrudan atalarla yakından ilişkilidirler ve bu nedenle ataların incelenmesi bakımından önemlidirler.

Kaynak:  Insan evriminin fosil listesinden bir kesit

Türkçe: https://tr.wikipedia.org/wiki/İnsan_evriminin_fosil_listesi

 

[kavak]

Jebel Irhoud'da (Fas) bulunan yeni fosiller ve taş aletler, modern insanın Afrika'da yaklaşık 300.000 yıl önce ortaya çıktığını kanıtlıyor. Bu fosiller bugüne kadar bilinen en eski buluntulardan yaklaşık 100.000 yıl daha yaşlı olmakla beraber Homo sapiens'in erken bir evrimsel aşamasında görünüm ve davranıştaki önemli değişiklikleri belgelemektedir.

Kaynak: https://www.mpg.de/11820357/mpi_evan_jb_2017

 

 

[kavak]

Kuzey Alaska'da bulunan fosiller, kutup bölgelerinde üreyen kuşlara dair en eski kanıtları oluşturuyor. Oradaki yeni fosil buluntularının gösterdiği üzere, tarih öncesi kuşlar 72,8 milyon yıl önce Kuzey Kutbu'nda yuva yapıyordu. Bu fosiller, kutuplarda üremeye dair bugüne kadar bulunan en eski kanıtlar. Fosillere göre, birkaç tarih öncesi kuş grubu kutup bölgesinde yaşam için gerekli adaptasyonlara sahipti. Ekibin “Science” dergisinde bildirdiği üzere, bu adaptasyonların daha sonra kuşların Kretase döneminin sonundaki kitlesel yok oluşta hayatta kalmalarına yardımcı olması mümkündür.

Kaynak: https://www.scinexx.de/news/biowissen/arktis-vogelnistplatz-seit-der-kreidezeit/