Sanatsal Kritik/Elestiri mi, Yoksa Hakaret mi?

[evrensel-insan]

Herhangibir dusunce ve davranisin, bir elestiri mi? yoksa bir hakaret mi olarak algilanacagi bu en son yasanan C.Hebdo karikaturleri ve sonrasi gelen katliamlarla tekrar guncellik kazanmistir.

En basta elestirinin kisinin kendi uzerinde yapabilmesi yani oz elestiri yonu vardir.

Hakaret ise bir kisinin tamamen baska bir kisiye yonelik ifadesi ya da davranisidir.

Once kavramlarin bilinen anlam ve iceriklerine bakalim.

Elestiri- Bir insanın, bir eserin, bir konunun doğru ve yanlış yanlarını bulunması amacıyla incelenmesi işi, tenkit

muaheze, kritik

Özellikle bilginin temellerini ve doÄŸruluk durumunu inceleme, sınama, yargılama

Bir edebiyat veya sanat eserini her yönüyle saÄŸlamak ve deÄŸerlendirmek amacıyla yazılan yazı türü, tenkit, kritik.

Burada bir sey cok onemlidir.

Sanat icerikli, yani yazi, siir, muzik, resim, heykel, karikatur ve benzeri sanat etkinlikleri ile dile gelen elestiriyi cok iyi algilamak gerekir.

Basta ortaya sanat eseri ile bir elestiri ya da kritik koyabilmek, bilgi algi bilinc ve farkindalik gerektirir.

Buradaki "dogruluk/yanlislik" tabi ki sanat eserini ortaya koyan ve ortaya konmus sanat eserini algilayan acisindan goreceli ve degisken olabilir.

Yalniz elestiri ya da kritik te bazi onemli noktalar vardir.

Her seyden oince evrensel hukuk insan haklari ve ozgurlukleri acisindan, direk olarak bir kisiye ya da kitlesellesmis bir degere yonelik olmamasi ve de ortada aciklayici dusundurucu sorgulatici bir icerigi olmasi gerekir.

Tabi ki buradaki bir ana sorun da, kisinin sadece kendisine yonelik degil, degerlerine yonelik her turlu onun algisindaki olumsuz elestiriyi sanki kendi kisiligine gibi algilamaktir.

Burada dil uslubu olarak elestiri temelinde direk bir yonelis olmamali, sadece konu ve kavram kimseye mal edilmeden ve yonlendirilmeden ortaya konulmalidir.

Elestiriyi daha bir detaylandirmadan once, hakaretin ne olduguna bakalim.

Hakaret- Küçüklük. Ä°tibarsızlık. Hor ve hakir görmek. Küçümseme. Küçük görme. Tâzimsizlik, Mehane, kakanç, taÅŸlama

Onur kırma, onura dokunma, küçültücü söz veya davranış

Kisaca bir kisiyi ya da bir kitleye mal olmus degeri asagilamak.

TCK. MADDE 125

5237 S.lı Türk Ceza Kanunu MADDE 125

Hakaret
(1) (DeÄŸiÅŸik: 29/6/2005 – 5377/15 md.) Bir kimseye onur, ÅŸeref ve saygınlığını rencide edebilecek nitelikte somut bir fiil veya olgu isnat eden veya sövmek suretiyle bir kimsenin onur, ÅŸeref ve saygınlığına saldıran kiÅŸi,

(2) Fiilin, maÄŸduru muhatap alan sesli, yazılı veya görüntülü bir iletiyle iÅŸlenmesi

(3) Hakaret suçunun;

a) Kamu görevlisine karşı görevinden dolayı,

b ) Dini, siyasi, sosyal, felsefi inanç, düÅŸünce ve kanaatlerini açıklamasından, deÄŸiÅŸtirmesinden, yaymaya çalışmasından, mensup olduÄŸu dinin emir ve yasaklarına uygun davranmasından dolayı,

c) KiÅŸinin mensup bulunduÄŸu dine göre kutsal sayılan deÄŸerlerden bahisle,

Ä°ÅŸlenmesi halinde

2- KANUNLAR

a- Türk Ceza Kanunu (5237 sayılı)

2005 yılında yürürlüÄŸe giren Türk Ceza Kanunu ile ayrımcılıkla ilgili bazı düzenlemeler yapılmıştır. Bunların başında ise kanunun uygulanması sırasında ayrımcılığın yasaklanmasıdır. 3. maddenin 2. fıkrasında:

“Ceza Kanununun uygulamasında kiÅŸiler arasında ırk, dil, din, mezhep, milliyet, renk, cinsiyet, siyasal veya diÄŸer fikir yahut düÅŸünceleri, felsefi inanç, milli veya sosyal köken, doÄŸum, ekonomik ve diÄŸer toplumsal konumları yönünden ayrım yapılamaz ve hiçbir kimseye ayrıcalık tanınamaz.” denilmektedir.

Ceza Kanunu’nun bir diÄŸer düzenlemesi ise ayrımcılığı baÅŸlı başına bir suç haline getirmesidir. Madde metni biraz karışık ve kapsamı dar olsa da geçmiÅŸe nazaran oldukça ileri bir düzenlemeyi yansıtmaktadır. Ancak madde içeriÄŸine bakıldığında maddenin pratikte kullanılması çok mümkün gözükmemektedir. Yine de Adalet Bakanlığı Adli Sicil ve Ä°statistik Genel MüdürlüÄŸü 122. madde ile ilgili istatistik toplamaya baÅŸlamıştır. 2006 ve 2007 yıllarında bu madde yalnızca bir kez gündeme gelmiÅŸtir.

“Ayırımcılık
Madde 122- KiÅŸiler arasında dil, ırk, renk, cinsiyet, özürlülük, siyasi düÅŸünce, felsefi inanç, din, mezhep ve benzeri sebeplerle ayırım yaparak;
a) Bir taşınır veya taşınmaz malın satılmasını, devrini veya bir hizmetin icrasını veya hizmetten yararlanılmasını engelleyen veya kişinin işe alınmasını veya alınmamasını yukarıda sayılan hallerden birine bağlayan,
b ) Besin maddelerini vermeyen veya kamuya arz edilmiş bir hizmeti yapmayı reddeden,
c) Kişinin olağan bir ekonomik etkinlikte bulunmasını engelleyen,

Nefret söylemi baÄŸlamında deÄŸerlendirilebilecek bir maddeye de bu konuda toplumda oluÅŸabilecek kin ve düÅŸmanlığın önüne geçmek için TCK’da yer verilmiÅŸtir. TCK’nın 216. maddesine göre, ırkçı veya baÅŸka biçimde ortaya çıkabilecek çeÅŸitli hakaret içeren veya ÅŸiddete yönelik, ifade ve hareketleri kamu düzeni için tehlike doÄŸurduÄŸu veya açık ve mevcut bir tehlikenin ortaya çıktığı durumlarda cezalandırmaktadır. Bu maddenin eski düzenlemesi genellikle düÅŸünce ve ifade özgürlüÄŸünü kısıtlama amaçlı kullanılmışsa da özellikle maddenin 2. fıkrası farklı etnik kökene ya da din veya inanca sahip toplumsal grupları yoÄŸun olarak hedef alan söylemler için de kullanılabilmesi mümkündür ve bu amaçla olumlu bir düzenleme olarak kabul edilebilir.

“Halkı kin ve düÅŸmanlığa tahrik veya aÅŸağılama
Madde 216-
(1) Halkın sosyal sınıf, ırk, din, mezhep veya bölge bakımından farklı özelliklere sahip bir kesimini, diÄŸer bir kesimi aleyhine kin ve düÅŸmanlığa alenen tahrik eden kimse, bu nedenle kamu güvenliÄŸi açısından açık ve yakın bir tehlikenin ortaya çıkması

(2) Halkın bir kesimini, sosyal sınıf, ırk, din, mezhep, cinsiyet veya bölge farklılığına dayanarak alenen aÅŸağılayan kiÅŸi,

(3) Halkın bir kesiminin benimsediÄŸi dini deÄŸerleri alenen aÅŸağılayan kiÅŸi, fiilin kamu barışını bozmaya elveriÅŸli olması halinde, ”

Goruldugu uzere hakaretin iki yonu var, birincisi; kisiye direk yonelik ya da kisinin degerine direk yonelik

Ikicisi de; Sosyal olarak belirli bir degeri sahiplenmis halka yonelik nefret kin ve tahrik edici soylemler.

Simdi elestiri ile hakaret arasindaki farklara bakalim.

Elestiri- Burada soylenen ya da yazan haber, yalan haberdir. Cunku.....

Bu dusunce ve davranis sekli psikolojide sapiklik olarak aciklanir, cunku.....

Hakaret- sen/bu gazete yalancidir.

Sen bir sapiksin.

A sahsi sapiktir.

A sahsi yalancidir

A dini sapik bir dindir.

Kisaca dilde mevcut olan bir kavramin bir elestiri olarak kullanilmasi ile, bu kavramin bir kisiye/degere ya da kitleye mal olmus bir degere yonelik hakaret olarak kullanilmasi ya da bu kavramin kullaniminin deger bazinda bir ayrimcilik olmasi ve bu ayrimciliga maruz kalan sosyal topluma yonelik kin, nefret soylemi olmasi ya da dusmanliga alenen tahrik edici olmasi farkli seylerdir.

Iste burada yine bu farki ortaya koyacak olan elestiri ya da kritize etme icerikli bir hak ve ozgurluk kullanimi mi, yoksa; hakaret, kin ve nefret dusmanliga tahrik edici olarak hak ve ozgurluk ihlali mi oldugudur.

Tabi burada kavrama ya da konuya politik cikar olarak bakmak, zaten adil olmayacaktir.

Burada adilligi saglayacak olan kavrama kullanimina etik olarak bakmak ve "bu soylem v.s. bir hak ve ozgurlugun dile gelisi mi, yoksa baskasinin hak ve ozgurlugunu ihlal mi?" olarak ve de bakanin hic bir tarafin tarafinda olmamasi soz konusudur.

Herhangi bir dine inanca ya da o dine ait degerlere yonelik bir kritik ve elestiri de sanatin hangi dali ile olursa olsun, bir hak ve ozgurluk ihlali olmadigi gibi, aksine; hak ve ozgurlugun dile gelimi vardir.

Herhangibir dine, inanca ya da o dine ait bir degerlere yonelik bir hakaret, ya da kin/nefret soylemi olmasi ayrimcilik yapilmasi ve bu soylemin muhatabi olan sosyal toplumu dusmanliga tahrik edici olmasi ise hak ve ozgurluk olmadigi gibi, aksine; hak ve ozgurluk ihlalidir.

Dedigim gibi fark tamamen adil insani esit hak ve ozgurluk baglamindaki taraf olmadan konuya bakis acisinda yatar.

Yoksa bir seyin hak ve ozgurluk kullan imi mi, yoksa hak ve ozgurluk ihlali mi oldugu politik cikar olarak sadece taraflilik icerir. Bu da zaten basta hak ve ozgurluk ayrimciligi demektir.

Iste politikanin ideolojik inancsal izmsel tarafindan bakis ile, etigin ayrimsiz, adil esit ve insani yonden bakis farki da budur.

Sonucta degerler ile ilgili her turlu yasak, sadece o degeri one cikaran sosyal toplumu baglar.

Elestiri ve hakaret ise evrensel hukukun insan haklari hak ve ozgurlukleri ile belirlenir.

Bugun tum tarafli ideolojik inancsal izmsel yayinlar sadece kendi tarafindan baktiklarindan, kendinden olmayanlar ile ilgili her turlu aciklamalarinda aslinda hakaret mi yoksa elestirimi yapmaktadirlar?

Yani hak ve ozgurluklerini mi kullanmakta, yoksa baskasinin hak ve ozgurlugunu mu ihlal etmektedirler.

Mesela tum dini rehber olan kitaplara ya da soylemlere aciklamalara v.s. bu temelde etik olarak bakmak gerekir. 

[evrensel-insan]

Mesela basliktaki soruya yanit verme Adina, tarihteki O.Hayyam'in asirlar once yazmis oldugu dortlugu degerlendirebiliriz.

Alıntı:

Irmaklarından şaraplar akacak“ diyorsun,
Cennet-i ala meyhane midir?
'her mümin'e iki huri' diyorsun
Cennet-i ala kerhane midir?

Evet bu dortluk, bir sanat temelli siir olarak bir kritik/elestiri midir?

Yoksa, belirli bir dinin degerlerine yonelik yapilmis bir hakaret, bu dine bagli sosyal toplumu kin ve nefrete yonlendiren dusmanlik tesviki iceren bir suc mudur?

Diger bir deyim ile, O.Hayyam bu dizeleri ile hak ve ozgurlugunu mu dile getirmistir, yoksa belirli bir din ve inancin hak ve ozgurlugunu mu ihlal etmistir?

Bunu aslinda siire yonelik olarak ta aciklayabiliriz.

Yani tum olasiliklari kullanarak;

Birinci olasilik, "evet "kerhane/meyhane" dir, cunku.....

Ikinci olasilik, "hayir, "kerhane/meyhane" degildir, cunku...  

 

[haci]

Herşeyden önce kritikten amaç nedir?

Bir sanat eseri neden kritik ediliyor?

Kim kritik ediyor?

Kritik etme hakkına sahip mi? Öyle bir hak var mı?

Kritik etmek zorunda mı? Yani kritik etmek onun görevi mi?

Kim kritik ediliyor? Ne kritik ediliyor?

Kritik hangi ülkenin sanat eserine ve sanatçısına yönelik?

Buna benzer bir çok soru sorulabilir.

[evrensel-insan]

Herşeyden önce kritikten amaç nedir?

Bir sanat eseri neden kritik ediliyor?

Kim kritik ediyor?

Kritik etme hakkına sahip mi? Öyle bir hak var mı?

Kritik etmek zorunda mı? Yani kritik etmek onun görevi mi?

Kim kritik ediliyor? Ne kritik ediliyor?

Kritik hangi ülkenin sanat eserine ve sanatçısına yönelik?

Buna benzer bir çok soru sorulabilir.

Kritikten amac, bir soylemin ya da one surulenin, algilayanca ve onun degerlerince elestirel bir yan/yon icermesidir.

 

Bir sanat eserini sanatsal nitelikte kritize etmek baskadir, herhangi bir seyin sanatsal olarak kritize edilmesi baskadir.

 

Kritize edenin kim/ne oldugu degil; ne ile kritize ettigidir onemli olan.

 

Kim ve ne olmasi onun kisiligidir ve konu disidir.

 

Bu ne bir gorevdir ne de bir zorunluluktur, bir algi ya da bir meslek ya da bir yanasim tarzidir.

 

Evet herkesin herturlu soyut degeri dusunce olarak kritize etme hakki vardir.

 

Cunk,u degerler kimsenin mali degildir.

 

Kritigin kime/neye yonelik oldugu da yine kritigin anlam ve icerigindedir.

 

Tabi ki sorular da sorulur , yanitlar da verilir.

 

Kritigin en onemli ozelligi, kisinin kendi beynindekini degistirmedeki eylemidir. Yani kritik/analitik dusunce. Klasik tikanik dusunce yerine. 

 

Klasik tikanik dusunce hic bir zaman bir dusunce ve bilgi icermez. Sadece ikna etme ya da olma temelli kendi beynindekini dogrulama/tasdikleme ve karsisinin beynindekinide yanlislama temelindedir. Kisaca savuinu/saldiri icerir.

 

Sorular ve yanitlari tikanik "evet/hayir- dogru/yanlis-iyi kotu-guzel/cirkin-haklisin/degilsin-oyledir/oyle degildir" v.s. gibi sadece tikaniklik ve anlamsiz kesinlik icerir.

[haci]

Kritikten amac, bir soylemin ya da one surulenin, algilayanca ve onun degerlerince elestirel bir yan/yon icermesidir.

 

Bu amaç değil. Kritiğin ne olduğu....

Bir insan bir sanat eserini neden kritik eder?

[evrensel-insan]

Bu amaç değil. Kritiğin ne olduğu....

Bir insan bir sanat eserini neden kritik eder?

Kendi algisinca kendi dusunce ve davranisina uygun oilmadigi icin.

 

Tabi buradaki "kritik" bir yerde ayni sanat dalindaki bilgi ve dusunce alis verisi temelindedir.

 

Yoksa herkes herseyi kritik edebilir.

 

Sence diktator, kars'taki heykel'e "ucube" derken; kritik mi etti, yoksa hakaret mi etti?

 

Her ne neden ile olursa olsun,m sence neden o heykel'e "ucube" deme geregini diktator kendince hissetti?

[haci]

Neden hissettiğini bilemem. İçindeki nefret onu yönlendiriyor. O nefretin gerçek doğasını henüz tam olarak bilmiyoruz.

Bir sanat eserini, sanatın (etik) sınırları dışına çıkarak eleştirmek çoğu kere ona hakarettir. Aslında bu hakareti yapan eleştiri hedefi olmalıdır.

Ucubeyi simgeleyen bir sanat eseri olabilir. Ama ait olduğu sanat kategorisi farklıdır.

[evrensel-insan]

Neden hissettiğini bilemem. İçindeki nefret onu yönlendiriyor. O nefretin gerçek doğasını henüz tam olarak bilmiyoruz.

Bir sanat eserini, sanatın (etik) sınırları dışına çıkarak eleştirmek çoğu kere ona hakarettir. Aslında bu hakareti yapan eleştiri hedefi olmalıdır.

Ucubeyi simgeleyen bir sanat eseri olabilir. Ama ait olduğu sanat kategorisi farklıdır.

Bence hic bir sanat eseri "ucube" yi icermez.

 

Cunku onemli olan yikici degil, yapici elestiri yapmaktir.

 

Yani elestiri sanati "kucumsemeyi" degil, daha da sanatcinin sanatini gelistirebilmeyi getirebilmelidir.

 

Evet, her nasil oldu ise mahkeme diktatoru bu sozunden dolayi maddi cezaya carptirdi ve sanatin sahibine "manevi tazminat" kazandirdi.

[haci]

Benim bu olaydan haberim yok. Ben de şaşırdım. Hakim bir yerlere sürülmedi mi?

 

Ucubenin heykelini yapabilirsin elbette ama hiç bir sanat eseri ucube olarak nitelendirilmemelidir.

[evrensel-insan]

Benim bu olaydan haberim yok. Ben de şaşırdım. Hakim bir yerlere sürülmedi mi?

 

Ucubenin heykelini yapabilirsin elbette ama hiç bir sanat eseri ucube olarak nitelendirilmemelidir.

'Ucube heykel' davasında karar açıklandı. Mahkeme, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın heykeltıraş Mehmet Aksoy'a 10 bin TL manevi tazminat ödemesini kararlaştırdı.

http://www.hurriyet.com.tr/gundem/28349373.asp