Cognitivizm/noncognitivizm-Kavrami Beyinde Sahiplenme/Bulundurma

[evrensel-insan]

Cognitive science, yani bilissel bilim; bilindigi gibi beynin numenal yetisinin islendigi bilim dalidir. Menthal philosophy bunyesindeki bu dal; beynin her turlu numenal yeti kullaniminin gozlemini yapmaktadir.

Bilissellik, farkindalik ve farkindalik bilinci ile paralel bir olgudur.

Daha once de aciklandigi gibi, bir kavramin ya da beyinde dogumdan itibaren verilen ya da kisinin kendi kendine beynine kasyit ettigi bir degerin, verinin ve tabunun kisinin bilinc duzeyine gore kullanim/paylasimi soz konusudur. Bunun bilincalti duzeyi ve farkindasizlik yani noncognitive duzeyi, kisinin bilissel olmadigi sadece otomatik, alisilagelmis ve yerlesmislik temelli beyin kullanimina isaret eder.

Iste anlama ve algi farkinin bilisselligi de burada ortaya cikar. Cunku buradaki bahsedilen algi, suursal bir algidan ziyade, bilincli ve farkindalikli olan cognitive algidir.

Eger bir beyin duzeyi bu cognitive algiya ulasamamissa, bu algiya ulasmis bir beynin dile getirdiklerini, cognitive olarak algilayamaz, sadece non cognitive olarak anlar.

Anlama vealgi farkini soyle ortaya koyabiliriz. Anlamak, genelde dile gelenin dile getirence degilde, dile geleni dinleyence/okuyanca uygulanan bir algidir.

Yani, anlamak; dile gelen bir seyin, okuyanca/dinleyence kendi her turlu numenal duzeyi temelince kendi pozitif degerlerine paralel olarak "dogru/yanlis, iyi/kotu, guzel/cirkin" v.s. temelli degerlendirmeye tabi tutalarak, dinleyenin/okuyanin dinledigine/okuduguna verdigi anlama degeridir. Burada aslinda dile getirenin hic bir rolu yoktur, cunku; dile getirenin vermek istedsigi ya da algilanmasini istedigi yerine; sadece okuyanin/dinleyenin kendi duzey anlama algisinin kendi adina degerlendirmesi vardir.

Burada aslinda olmasi gereken, cognitive algi; dinleyenin/okuyanin dinledigi, okudugunu verildigi sekilde, kendi degerlerinden bagimsiz ve mukayesesiz, verileni verildigi gibi algilama duzeyidir. Iste bu algi cognitive algidir, yani algilayan "senin bu dediklerin ile sunu vermek istedigini algiladim" temelli yuksuzve yorumsuz algidir.

Bu alginin en onemli tarafi, iki farkli kisinin birbirlerini daha yakindan tanimak ve birbirlerinin dusunce duzeylerinin farkina varmak acisindan ve aralarinda gececek her turlu numenal iliskinin sagliugi, uygunlugu, tutarliligi ve her turlu alis verisi acisindan onemlidir.

Sonucta anlamanin verdigi noncognitive algi da, sadece dinleyenin/okuyasnin kendi duzeyinin mudahelesi ve degerlendirmesi mevcuttur. Yani karsi taraf taninmaktan ziyade, sadece degerlerle degerlendirilmek icin dinlenir/okunur.

Bu konu aslinda psikoloji de ve her turlu psikolojik yanasimda mentalitenin temel konusudur ve menthal saglik cognitivity temelinde olur. Tabi, bilincli, bilissel ve farkina vararak olacaksa.

Iste bu temelde dogumdan itibaren verilen ya da kisinin kendi kendine aldigi, her turlu kavramsal deger, veri ve tabunun iki ana algisi vardir. Birincisi "to own it in mind" yani zihinde sahiplenme, ikincisi de "to have it in mind" yani, zihinde bulundurma, bilgisine, bilincine farkindaligina sahip olma.

Iste ancak ikincisi, kavram algisi olarak cognitivedir. Cunku eger kavram zihinde sahiplenilirse, onunla kurulan baga, kisi kendini teslim eder ve o kavram ugruna leyhte aleyhte mucadele eder ve o kavramin her turlu verilisini yasaminda olumlu/olumsuz olarak uygular.


Eger kavram zihinde bulundurulursa ve kavram degil de, bilgisi, bilinc ve farkindaligi sahiplenilirse, kisi o kavrami kendi kontrol eder, ortaya koyar ve kavrami yasaminda sadece o da kendince gerekli gordugun de kullanir ve paylasir. Bu bir yerde kavrama teslim olmamak ve kavrami olumlu/olumsuz bir mucadele olarak yasam ve iliskiye tasimamaktir.

Dedigim gibi konu onemlidir. Iste burada soylenecek son bir durum. Ikinci durumda bir zihin duzeyine ermis bir beynin dile getirdiklerini, birinci duzeydeki bir beynin cognitive algilamasi, hemen hemen imkansizdir. Cunku ortada zihinin bilincli ve farkindalikli bilissel algi farki vardir.

O yuzden biri sizi bir konuda algilayamiyorsa, yani kendi degerleri ile anlamaya calisiyor ve size sadece kendi degerlerini ustelik sizin adiniza size sunuyorsa, sizin dile getirdiklerinizi cognitive olarak algilamamis ve ortada bir noncognitivizm konusu var demektir.

Hangi konu/kavramsal degerin, verinin, tabunun cognition temelinde gozlem verecegi, herbeynin kendince kavramsal degere verdigi onem/ilgi ve etki ile belirlenirken; ayni zamanda kavramsal bilgi, bilinc ve farkindalik ile de belirlenir.