Modern Dünyada Artık Felsefe Boş İş Midir?

[Charles Dawkins]

Sizce felsefe boş iş midir? Ben felsefeyi çok sevsem de artık her problem için bilim ön plana çıkmaya başladı. Hatta ahlak için bile bu geçerli. Sizce felsefe ile ilgilenmek artık lüzumsuz bir iş mi?

@mantik

[mantik]

Günümüzde bilimin alanı olan pek çok konu zamanında felsefenin parçasıydı. Pek çok bilgi alanı zamanla felsefeden tek tek koparak kendine özgü, kendi bilim alanları olarak bilim dünyasında yerlerini aldılar. Fizik, kimya gibi doğa bilimleri ile başladı bu, en son sosyal bilimlerin bazı alanları da felsefeden koparak kendi bilim alanları haline geldiler, sosyoloji gibi.

Eski filozoflar bir bakıma kendi zamanlarının bilim adamları gibiydiler. Kelime kökeni olarak felsefe zaten bilgi sevgisi anlamına gelir. Bilim diye birşeyin henüz olmadığı dönemlerde ortaya çıkmış olduğundan, aşağı yukarı aynı şey kabul edilebilir eski zamanlar açısından düşününce. Ama günümüzde ve hatta son birkaç yüzyılda öyle değil tabi. Bilim kendine özgü bir alan, ve felsefe kendine özgü bir alan artık.

Ama güvenilir bilgiye ulaşmak istiyorsan, o alan belli bir bilimin parçası olduğu sürece bilimin verilerine güvenmelisin, ve o konunun uzmanı bilim adamlarına kulak vermelisin. Felsefe günümüzde sadece bilimin girmemiş ya da girememiş olduğu alanlarda önemli olan ve ancak o alanlarda hüküm sürebilen bir uğraş.

Mesela ontoloji gibi, epistemoloji gibi, ahlak gibi, estetik gibi alanlar. Bunlara belki siyaset felsefesi ve bilim felsefesi gibi şeyler de eklenebilir.

Hatta bana kalırsa ontoloji gibi konularla bile felsefi açıdan uğraşmaktansa, teorik fizikçilerin ve kozmologların çalışmalarını inceleyip ontolojinin sorularına o açılardan yaklaşmak daha mantıklı. Yani felsefe yerine yine mümkün olduğunca bilime dayanmaya çalışmak.

Ama bilime dayanamayacağın, çünkü herhangi bir bilimin konusu olamayacak sorularda hala felsefeye dayanmak gerekebiliyor. Çünkü mesela, bilim en uygunu tamam, ama bilimi nasıl yapacağını incelerken ister istemez bilim felsefesi yapıyorsun. Veya epistemolojinin (bilgi bilimi) sorularıyla uğraşmadan, veya en azından bunları anlamadan güvenilir bir şekilde bilim yapabilmek de mümkün değil.

Yani felsefe hala ölmüş değil. Bilimin sınırlarında, veya altyapısında yer alan konularda ve sorularda hala felsefeye dayanmak zorundayız.

Ayrıca, etik gibi (ahlak), estetik gibi konular var, ki bunlar bilimin araştırma konusu yapılamayacak, veya yapılması çok zor konular. Hatta bilimin ilgi alanının dışında bazı konular olduğu bile düşünülebilir belki bunların. Gerçi bilimsel bulguların söz söyleyemeyeceği, en azından kısmen de olsa tartışmaya katılamayacağı pek bir alan kalmadı artık günümüzde. Mesela ahlak gibi, hatta estetik gibi konularda bile bilim adamlarının bazı bulguları kullanılabilir ve bazı felsefi soruları cevaplamada bunlardan faydalanılabilir. Ama bunlar bilimin o felsefi sorularla ilgilenip çözmeye çalışmış olmasından değil, ortaya iki alanın kesiştiği noktalar çıkması yüzünden karşımıza çıkan bir durum.